Câu
14: Những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ
Chí Minh về Nhà nước của dân, do dân, vì dân? Vận dụng tư tưởng đó trong việc
xây dựng Nhà nước ta hiện nay như thế nào?
1. Quan niệm của Hồ Chớ Minh về Nhà nước của dân, do
dân và vỡ dõn.
Nếu vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng là vấn đề
chính quyền thỡ vấn đề cơ bản của chính quyền là ở chỗ nó thuộc về ai, phục vụ
quyền lợi cho ai. Năm 1927, trong cuốn “Đường Kách Mệnh” Bác chỉ rừ: “Chỳng ta
đó hy sinh làm kỏch mệnh, thỡ nờn làm cho đến nơi, nghĩa là làm sao kách mệnh
rồi thỡ quyền giao cho dõn chỳng số nhiều, chớ để trong tay một bọn ít người. Thế mới khỏi hy sinh nhiều lần, thế dân
chúng mới được hạnh phúc”. Sau khi giành độc lập, Người khẳng định, “nước ta
là nước dân chủ, bao nhiêu quyền hạn đều của dân, bao nhiêu lợi ích đều vỡ
dõn... núi túm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”. Đó là điểm khác
nhau giữa nhà nước ta với nhà nước bóc lột đó từng tồn tại trong lịch sử.
Thế nào là nhà nước của dõn?
Điều 1 Hiến pháp nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà (Năm
1946) nói: “Nước Việt Nam Nam
Điều 32, viết: “Những việc liên quan đến vận mệnh quốc
gia sẽ đưa ra nhân dân phúc quyết...” thực chất đó là chế độ trưng cầu dân ý,
một hỡnh thức dõn chủ đề ra khá sớm ở nước ta.
“Nhõn dõn cú quyền bói miễn đại biểu Quốc hội và đại
biểu Hội đồng nhân dân nếu những đại biểu ấy tỏ ra không xứng đáng với sự tín
nhiệm của nhân dân”
Nhà nước của dân thỡ mọi người dân là chủ, người dân
có quyền làm bất cứ việc gỡ mà phỏp luật khụng cấm và cú nghĩa vụ tuõn theo
phỏp luật. Nhà nước của dân phải bằng mọi nỗ lực, hỡnh thành thiết chế dân chủ
để thực thi quyền làm chủ của người dân. Những vị đại diện do dân cử ra chỉ là
thừa uỷ quyền của dân, chỉ là công bộc của dân.
Thế nào là nhà nước do dân?
Nhà nước đó do nhân dân lựa chọn bầu ra những đại biểu
của mỡnh, nhà nước đó do dân ủng hộ, giúp đỡ, đóng thuế để chi tiêu, hoạt động;
nhà nước đó lại do dân phê bỡnh xõy dựng, giỳp đỡ. Do đó Bác yêu cầu tất cả các
cơ quan nhà nước là phải dựa vào dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe
ý kiến và chịu sự kiểm soỏt của nhõn dõn. “nếu chớnh phủ làm hại dõn thỡ dõn cú
quyền đuổi chính phủ” nghĩa là khi cơ quan nhà nước không đáp ứng lợi ích và
nguyện vọng của nhân dân thỡ nhõn dõn cú quyền bói miễn nú. Hồ Chớ Minh khẳng
định: mỗi người có trách nhiệm “ghé vai gánh vác một phần” vỡ quyền lợi, quyền
hạn bao giờ cũng đi đôi với trách nhiệm, nghĩa vụ.
Thế nào là nhà nước vỡ dõn?
Đó là nhà nước phục vụ lợi ích và nguyện vọng chính
đáng của nhân dân, không có đặc quyền đặc lợi, thực sự trong sạch, cần kiệm
liêm chính. Trong nhà nước đó, cán bộ từ chủ tịch trở xuống đều là công bộc của
dân.
“Việc gỡ cú lợi cho dõn ta phải hết sức làm,
Việc gỡ cú hại đến dân ta phải hết sức tránh”
Hồ Chớ Minh chỳ ý mối quan hệ giữa người chủ nhà nước
là nhân dân với cán bộ nhà nước là công bộc của dân, do dân bầu ra, được nhân
dân thừa uỷ quyền. Là người phục vụ, nhưng cán bộ nhà nước đồng thời là người
lónh đạo , hướng dẫn nhân dân. “Nếu không có nhân dân thỡ chớnh phủ khụng đủ
lực lượng. Nếu không có chính phủ thỡ nhõn dõn khụng ai dẫn đường”. Cán bộ là
đày tớ của nhân dân là phải trung thành, tận tuỵ, cần kiệm liêm chính..., là
người lónh đạo thỡ phải cú trớ tuệ hơn người, sáng suốt, nhỡn xa trụng rộng,
gần gũi với dõn, trọng dụng hiền tài... Cỏn bộ phải vừa cú đức vừa có tài.
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về sự thống nhất giữa bản chất
giai cấp công nhân với tính nhân dân và tính dân tộc của nhà nước ta
a. Bản chất giai cấp công nhân của nhà nước ta:
Nhà nước ta mang bản chất giai cấp, “là nhà nước dân
chủ nhân dân dựa trên nền tảng liên minh công nông, do giai cấp cụng nhõn lónh
đạo”. Bản chất giai cấp công nhân biểu hiện ở chỗ:
- Nhà nước ta do đảng của giai cấp công nhân lónh đạo.
Đảng lónh đạo bằng những chủ trương, đường lối thông qua tổ chức của mỡnh trong
quốc hội, chớnh phủ, cỏc ngành, cỏc cấp của nhà nước; được thể chế thành pháp
luật, chính sách, kế hoạch của nhà nước.
- Bản chất giai cấp cũn thể hiện
ở định hướng đưa nước ta đi lên chủ nghĩa xó hội. “Bằng cỏch phỏt triển và cải
tạo nền kinh tế quốc dõn theo chủ nghĩa xó hội, biến nền kinh tế lạc hậu thành
một nền kinh tế xó hội chủ nghĩa với cụng nghiệp và nụng nghiệp hiện đại, khoa
học và kỹ thuật tiên tiến.”
- Bản chất giai cấp của nhà nước ta cũn thể hiện ở
nguyờn tắc tổ chức cơ bản là nguyên tắc tập trung dân chủ. “Nhà nước ta phát
huy dân chủ đến cao độ... mới động viên được tất cả lực lượng của nhân dân đưa
cách mạng tiến lên. Đồng thời phải tập trung cao độ để thống nhất lónh đạo nhân
dân xây dựng chủ nghĩa xó hội.”
Bên cạnh dân chủ, Bác cũng nhắc đến chuyên chính, “chế
độ nào cũng có chuyên chính. Vấn đề là ai chuyên chính với ai?”. “dân chủ
là của quý bỏu của nhõn dõn, chuyờn chớnh là cỏi khoỏ, cỏi cửa để đề phũng kẻ
phỏ hoại... dõn chủ cũng cần chuyờn chớnh để giữ gỡn lấy dõn chủ.”
b. Bản chất giai cấp của nhà nước ta thống nhất với
tính nhân dân và tớnh dõn tộc
Tớnh thống nhất thể hiện ở chỗ:
- Nhà nước dân chủ mới ra đời là kết quả của cuộc đấu
tranh lâu dài và gian khổ với sự hy sinh xương máu của bao thế hệ cách mạng.
- Nhà nước ta vừa mang bản chất giai cấp vừa có tính
nhân dân và tính dân tộc vỡ nú lấy lợi ớch của dõn tộc làm nền tảng và bảo vệ
lợi ớch cho nhõn dõn. Trong thời gian Người lónh đạo đất nước, nhờ sách lược
mềm dẻo, cũng như Người dung nạp nhiều nhân sĩ, trí thức, quan lại cao cấp của
chế độ cũ vào bộ máy nhà nước đó thể hiện tư tưởng nhà nước ta là nhà nước của
khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
- Nhà nước ta vừa ra đời đó đảm nhiệm vai trũ lịch sử
là tổ chức toàn dõn khỏng chiến để bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc, xây
dựng một nước Việt Nam hoà bỡnh, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, gúp
phần tớch cực vào sự phỏt triển tiến bộ của thế giới.
3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về một nhà nước pháp quyền có
hiệu lực pháp lý mạnh mẽ
a. Xây dựng một nhà nước hợp hiến
Nhà nước có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ trước hết là
một nhà nước hợp hiến. Vỡ vậy sau khi giành chớnh quyền, Hồ Chớ Minh đó
thay mặt chớnh phủ lõm thời đọc Tuyên ngôn độc lập, tuyên bố với quốc dân đồng
bào và với thế giới khai sinh nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà. Chính phủ lâm
thời có địa vị hợp pháp, tổng tuyển cử bầu ra quốc hội rồi từ đó lập chính phủ
và các cơ quan nhà nước mới.
Sau đó Người bắt tay xây dựng hiến pháp dân chủ, tổ
chức TỔNG TUYỂN CỬ với chế độ phổ thông đầu phiếu, thành lập uỷ ban dự thảo
Hiến pháp của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Chủ tịch Hồ Chí Minh được Quốc
hội nhất trí bầu làm chủ tịch Chính phủ liên hiệp kháng chiến. Đây là chính phủ
hợp hiến đầu tiên do nhân dân bầu ra, có đầy đủ tư cách và hiệu lực trong việc
giải quyết các vấn đề đối nội và đối ngoại.
b. Quản lý Nhà nước bằng pháp luật và chú trọng đưa
pháp luật vào cuộc sống
Nhà nước pháp quyền có hiệu lực pháp lý là nhà nước
quản lý đất nước bằng pháp luật và phải làm cho pháp luật có hiệu lực trong
thực tế. Trong nhà nước dân chủ, dân chủ và pháp luật luôn đi đôi với nhau,
đảm bảo cho chính quyền trở nên mạnh mẽ. Mọi quyền dân chủ phải được thể chế
hoá bằng hiến pháp và pháp luật. Xây dựng một nền pháp chế XHCN đảm bảo việc
thực hiện quyền lực của nhân dân là mối quan tâm của Hồ Chí Minh. Là người sáng
lập Nhà nước Việt Nam dân chủ, có công lớn trong sự nghiệp lập hiến và lập
pháp: một mặt, Người chăm lo hoàn thiện Hiến pháp và hệ thống pháp luật của nhà
nước ta, mặt khác, Người chăm lo đưa pháp luật vào cuộc sống, tạo cơ chế đảm
bảo cho pháp luật được thi hành, cơ chế kiểm tra, giám sát việc thi hành của
các cơ quan nhà nước và của nhân dân. “Trăm điều phải có thần linh pháp quyền”.
Sức mạnh là do con người và vỡ con người, vỡ vậy, Hồ Chớ Minh yờu cầu mọi người
phải hiểu và tuyệt đối chấp hành pháp luật, bất kể người đó giữ cương vị nào.
Công tác giáo dục luật cho mọi người, đặc biệt là cho thế hệ trẻ cực kỳ quan
trọng trong việc xây dựng một nhà nước pháp quyền có hiệu lực pháp lý, đảm bảo
quyền và nghĩa vụ công dân được thực thi trong cuộc sống.
c. Tích cực xây dựng đội ngũ cán bộ công chức của nhà
nước có đủ đức và tài
Để tiến tới một nhà nước pháp quyền có hiệu lực mạnh
mẽ, Bác Hồ cho rằng, phải nhanh chóng đào tạo, bồi dưỡng nhằm hỡnh thành một
đội ngũ viên chức nhà nước có trỡnh độ văn hoá, am hiểu pháp luật, thành thạo
nghiệp vụ hành chính và nhất là phải có đạo đức cần kiệm liêm chính chí công vô
tư, một tiêu chuẩn cơ bản của người cầm cân công lý. Yêu cầu của đội ngũ cán
bộ phải có đức và tài trong đó đức là gốc, đội ngũ này phải được tổ chức hợp lý
và cú hiệu quả. Cụ thể là:
(1) Tuyệt đối trung thành với cách mạng.
(2) Hăng hái, thành thạo công việc, giỏi chuyên môn,
nghiệp vụ.
(3) Phải cú mối liờn hệ mật thiết với nhõn dõn.
(4) Cán bộ, công chức phải là những người dám phụ
trách, dám quyết đoán, dám chịu trách nhiệm, nhất là những tỡnh huống khú khăn,
“thắng không kiêu, bại không nản”.
Để đảm bảo công bằng và dân chủ
trong tuyển dụng cán bộ nhà nước, Người ký sắc lệnh ban hành Quy chế cụng chức.
Cụng chức theo chế độ chức nghiệp, vỡ vậy phải qua thi tuyển cụng chức để bổ
nhiệm vào ngạch, bậc hành chớnh. Nội dung thi tuyển khỏ toàn diện bao gồm 6
mụn thi: chính trị, kinh tế, pháp luật, địa lý, lịch sử và ngoại ngữ. Điều
này thể hiện tầm nhỡn xa, tớnh chớnh quy hiện đại, tinh thần công bằng dân chủ
... của tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc xõy dựng nền múng cho phỏp quyền Việt Nam
4. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước trong
sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu quả
+ Tăng cường và khắc phục những tiêu cực trong hoạt
động của Nhà nước.
Tăng cường pháp luật đi đôi với đẩy mạnh giáo dục đạo
đức. Do tập quán của kinh tế tiểu nông, muốn hỡnh thành ngay một nhà nước pháp
quyền là chưa được, vỡ vậy một mặt phải nhấn mạnh vai trũ của luật phỏp, đồng
thời tăng cường tuyên truyền, giáo dục pháp luật trong nhân dân nhất là giáo
dục đạo đức. Đạo đức và pháp luật là hai hỡnh thỏi ý thức xó hội cú thể kết hợp
cho nhau. Khắc phục những biểu hiện tiờu cực sau:
- Đặc quyền, đặc lợi.
- Tham ụ, lóng phớ quan liờu.
- “Tư túng”, “chia rẽ”, “kiêu ngạo”.
+ Tăng cường pháp luật đi đôi với giáo dục đạo đức
cách mạng. Bên cạnh giáo dục đạo đức, Người kịp thời ban hành pháp luật.
Kiờn quyết chống ba thứ “giặc nội xõm” là tham ụ, lóng
phớ, quan liờu. Sức mạnh và hiệu quả của luật phỏp, một mặt dựa vào tớnh nghiờm
minh của thi hành phỏp luật, mặt khỏc dựa vào sự gương mẫu, trong sạch về đạo
đức của người cầm quyền. Bác nói: “Tham ụ, lóng phớ, quan liờu, dự cố ý hay
khụng, cũng là bạn đồng minh của thực dân phong kiến,... tội lỗi ấy cũng nặng
như tội việt gian, mật thám”. Mác và Ăngghen đó từng cảnh tỉnh giai cấp vụ
sản rằng chủ nghĩa quan liêu có thể dẫn các đảng cộng sản cầm quyền đến chỗ
“đánh mất một lần nữa chính quyền vừa giành được”. Lênin cũng viết “... chúng
ta bị khốn khổ trước hết về tệ quan liêu. Những người cộng sản đó trở thành tờn
quan liờu. Nếu cú cỏi gỡ sẽ làm tiờu vong
chỳng ta thỡ chớnh là cỏi đó”.
Vỡ vậy khụng thể núi đến một nhà nước trong sạch vững
mạnh, hiệu quả nếu không kiên quyết, thường xuyên đẩy mạnh cuộc đấu tranh để
ngăn chặn tận gốc những nguyên nhân gây ra nạn tham ô, lóng phớ, quan
liờu.
Xây dựng Nhà nước ngang tầm nhiệm vụ của giai đoạn
cách mạng mới.
a) Nhà nước bảo đảm quyền làm chủ thật sự của nhân dân
Quyền làm chủ thật sự của nhân dân chính là một nội
dung cơ bản trong yêu cầu xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân theo tư
tưởng Hồ Chí Minh. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước đòi hỏi
phải chú trọng bảo đảm và phát huy quyền làm chủ thật sự của nhân dân trên tất
cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong vấn đề này, việc mở rộng dân chủ đi
đôi với tăng cường pháp chế XHCN có ý nghĩa quan trọng. Chính vì vậy, quyền làm
chủ của nhân dân phải được thể chế hóa bằng Hiến pháp và pháp luật, đưa Hiến
pháp và pháp luật vào trong cuộc sống. Cần chú ý đến việc bảo đảm cho mọi người
được bình đẳng trước pháp luật, xử phạt nghiêm minh mọi hành động vi phạm pháp
luật, bất kể sự vi phạm đó do tập thể hoặc cá nhân nào gây ra. Có như vậy dân
mới tin và mới bảo đảm được tính chất nhân dân của Nhà nước ta.
Để phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động, ngoài
vấn đề thực thi nghiêm chỉnh pháp luật, còn cần chú ý tới thực hịên những quy
tắc dân chủ trong các cộng đồng dân cư, tùy theo điều kiện của từng vùng, miễn
là các quy tắc đó không trái với những quy định của pháp luật. Theo đó, cần
thực hiện tốt các Quy chế dân chủ ở cơ sở đã được Chính phủ ban hành.
b) Kiện toàn bộ máy hành chính Nhà nước
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về lĩnh vực này đòi hỏi
phải chú trọng cải cách và xây dựng, kiện toàn bộ máy hành chính Nhà nước, bảo
đảm một nền hành chính dân chủ, trong sạch, vững mạnh. Muốn vậy, phải đẩy mạnh
cải cách hành chính theo hướng dân chủ, trong sạch, vững mạnh, phục vụ đắc lực
và có hiệu quả đối với nhân dân. kiên quyết khắc phục quan liêu, hách dịch, cửa
quyền, gây phiền hà, sách nhiễu, tham nhũng, bộ máy cồng kềnh, kém hiệu lực,
một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức sa sút phẩm chất đạo đức cách mạng,
năng lực thực hành nhiệm vụ công chức kém cỏi.
Thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh trong điều kiện hiện
nay còn cần chú ý cải cách các thủ tục hành chính; đề cao trách nhiệm trong
việc giải quyết các khiếu kiện của công dân theo đúng những quy định của pháp
luật; tiêu chuẩn hóa cũng như sắp xếp lại đội ngũ công chức, xây dựng một đội
ngũ cán bộ, công chức vừa có đức, vừa có tài, tinh thông chuyên môn, nghiệp vụ.
Nguồn lực đội ngũ công chức yếu thì không thể nói đến một Nhà nước pháp quyền
của dân, do dân, vì dân mạnh được. Do vậy, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ,
công chức phải được đặt lên hàng đầu và phải được tiến hành thường xuyên, bảo
đảm chất lượng. Theo đó, hệ thống các trường dạy nghề, đặc biệt là các trường
đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chuyên ngành tư pháp phải được đổi mới, nâng cao chất
lượng đào tạo.
c) Tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà
nước
Công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng tất yếu gắn liền
với tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước. Đây là trách nhiệm cực kỳ
quan trọng của Đảng với tư cách là Đảng cầm quyền. Trong giai đoạn hiện nay,
vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với
Nhà nước thể hiện ở những nội dung như: lãnh đạo Nhà nước thể chế hóa đường lối,
chủ trương của Đảng, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng và phát huy vai trò quản lý
của Nhà nước; đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước: lãnh đạo
bằng đường lối, bằng tổ chức, bộ máy của Đảng trong các cơ quan Nhà nước, bằng
vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ đảng viên hoạt động trong bộ máy Nhà
nước, bằng công tác kiểm tra, Đảng không làm thay công việc quản lý của Nhà
nước. Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ trong hệ thống chính trị trên cơ
sở bảo đảm chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Nhà nước theo luật định. Bản
chất, tính chất của Nhà nước ta gắn liền với vai trò, trách nhiệm của Đảng cầm
quyền, do đó, đến lượt Đảng, một tiền đề tất yếu được đặt ra là sự trong sạch,
vững mạnh của Đảng Cộng sản Việt Nam chính là yếu tố quyết định cho thành công
của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân theo tư
tưởng Hồ Chí Minh.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét